Een sterke Speak‑Up cultuur: de basis voor sociale veiligheid én compliance

jzant5
18 sep
2 minuten om te lezen

In een gezonde organisatiecultuur durven mensen hun stem te laten horen, ook als het spannend is. Of het nu gaat om (seksueel) grensoverschrijdend gedrag, integriteitskwesties of subtiel sociaal onveilig gedrag: melden moet mogelijk zijn. Een goed ingericht Speak‑Up beleid is daarvoor cruciaal. Maar wat ís een Speak‑Up cultuur eigenlijk? En hoe zorg je dat deze niet alleen op papier bestaat?

Wat is een Speak‑Up cultuur?

Een Speak‑Up cultuur betekent dat medewerkers, leerlingen of andere betrokkenen zich veilig voelen om zorgen, misstanden of grensoverschrijdend gedrag te melden. Zonder angst voor repercussies of negatieve gevolgen.Het gaat om meer dan een meldpunt.

Het gaat om:

- een cultuur van vertrouwen;

- duidelijke procedures;

- betrouwbare opvang;

- en zichtbaar ondersteunend leiderschap.

In 2026 wordt in Nederland bovendien een gedragscode voor ongewenst gedrag wettelijk verplicht. Een actief Speak-Up beleid kan daar een logisch onderdeel van uitmaken.

Speak‑Up als compliance én cultuurinstrument

De afgelopen jaren is de aandacht voor Speak‑Up beleid sterk toegenomen. Niet alleen vanwege maatschappelijke druk, maar ook door veranderende wetgeving:

- Wet bescherming klokkenluiders;

- AVG/Privacywetgeving;

- Arbowetgeving (PSA).

Organisaties die dit goed inrichten, voldoen niet alleen aan de wet maar ze bouwen ook aan vertrouwen, voorkomen escalaties en versterken hun reputatie als veilige werkgever.

7 praktische bouwstenen voor een sterke Speak‑Up cultuur:

1. Zorg voor duidelijke procedures

Maak helder waar mensen terechtkunnen, hoe meldingen worden behandeld en wat ze kunnen verwachten. Gebruik begrijpelijke taal en meerdere kanalen (intranet, posters, onboarding).

2. Bied keuzevrijheid: intern en extern

Niet iedereen voelt zich veilig bij een interne vertrouwenspersoon. Een externe vertrouwenspersoon biedt afstand en onafhankelijkheid. Dat vergroot de toegankelijkheid van het meldpunt.

3. Train leidinggevenden en HR

Leidinggevenden zijn vaak de eerste aanspreekpunten. Zorg dat zij signalen herkennen, juist reageren en doorverwijzen zonder oordeel.

4. Normaliseer melden

Spreek als organisatie regelmatig uit: Melden is niet klikken. Het is zorgen delen zodat we kunnen verbeteren. Gebruik praktijkvoorbeelden, Q&A’s of interne campagnes.

5. Bied veilige opvang

Een goed getrainde vertrouwenspersoon biedt veiligheid, empathie en ondersteuning. Laat zien dat meldingen serieus en professioneel worden opgepakt.

6. Zorg voor transparantie zonder inbreuk op privacy

Deel (geanonimiseerde) inzichten over meldingen, zoals aantallen of thema’s. Dat laat zien dat het systeem werkt én stimuleert anderen om te spreken.

7. Voorkom repercussies

Bescherm melders actief tegen (sociale) sancties. Zorg voor duidelijke procedures en cultuur waarin dit onacceptabel is.

Hulp nodig bij het bouwen aan een Speak‑Up cultuur?

Team Vertrouwenspersonen helpt organisaties bij het versterken van hun meldstructuur: van het opzetten van beleid en training van leidinggevenden tot het bieden van laagdrempelige, externe vertrouwenspersonen. Wil je vrijblijvend sparren over wat bij jouw organisatie past? Neem gerust contact met ons op.